Guguklu Saatler: Tarihi, Modelleri ve Bilmeniz Gerekenler

EBAY ve Aliexpress’te “Cuckoo Clock” arama sonuçları altında inceleyebileceğimiz yüksek fiyatlı nostaljik guguklu saatler değerli ve geçmişi hatırlatan retro hatıralar. Çocuklara göre ise içinden belli zamanlarda tahta kuş çıkan eğlenceli bir oyuncak.

Şimdilerde Led aydınlatmalı modellerine, gece duyulmasın diyenler için sessiz mod’lu veya farklı kuş seslerine sahip dijital alternatiflerine de rastlıyoruz.

Ülkemizde fabrikasyon guguklu saat fiyatları nefsimiz körelsin diyenler için 100 dolar seviyelerinde ancak ahşap işçiliğinin yoğun olduğu el yapımı modellerde fiyatlar oldukça yükseliyor. Üstelik yabancı sitelerde de durum pek farklı değil.

Alman icadı olarak kayıtlara geçen guguklu saatlerin neredeyse tamamı köy evleri üslubunda imal edilir.

Minik kuşumuz, saat başını bildirme vazifesini tamamlayınca, usulca yerinden doğrulur ve üzerine kapanacak kapıyı da beraberinde sürükleyerek gözden kaybolur. İki ağırlık, geleneksel olarak çam kozalağından imal edilir. Teknik detaylarla dağılmayalım; orijinalinde ağırlıklı saat prensibiyle çalışırlar dinginlik ve huzur verirler.

Geleneksel tarzda guguklu saat, dağ evi tarzı versiyonu, demiryolu stili ve kullanımı daha basit pil gücü ile çalışan modellere rastlanabilir. Yine de guguklu saat almayı düşünenlerdenseniz mutlaka mekanik modelleri tercih etmelisiniz.

En değerli Kara Orman saati, 1787’de imal edilen “mekanik dünya saati” dir ve bugünlerde Furtwangen’deki Alman saat müzesinde bulunmaktadır. Kaliteli çam ağaçları ile dolu 100 km’lik bir orman, yoğun kış aylarında ek gelir ihtiyacı duyan çiftçiler ve bol vakit Alman disiplini ile de birleşince ortaya böyle kaliteli eserler çıkmış özetle.

Almanya Kara Orman (Baden Württemberg) bölgesinin Triberg köyü ve sene olarak da 1630’lar vurgulansa da bazı kaynaklarda farklı bilgilere rastlayabiliyoruz.

Guguklu Saatler Hakkında İlginç Bilgiler

• Almanya’nın Triberg kasabasında yer alan devasa guguklu saat, 5 metre yüksekliğinde ve 1.500 kg ağırlığında. Her saat başı dev bir kuş dışarı çıkar ve ötüş sesi kilometrelerce öteden duyulabilir.
• Sanılanın aksine, guguk sesi gerçek bir kuş sesi değil, iç mekanizmada hava körüklerinin ve metal düdüklerin kombinasyonuyla oluşturuluyor.
• Geleneksel guguklu saatlerde “deadbeat escapement” (duraklamalı çıkış mekanizması) kullanılır, bu da tik-tak seslerinin eşit aralıklarla çıkmasını sağlar.
• Bazı lüks modellerde “musical box” (müzik kutusu) mekanizması bulunur ve saat başı farklı melodiler çalabilir.
• ve 19. yüzyılda Avrupa’da guguklu saat sahibi olmak, özellikle soylu sınıflar arasında statü göstergesi sayılıyordu. Oyma detayları ve figürlerin bolluğu, saat sahibinin sosyal sınıfını yansıtırdı.
• Almanya’dan göç eden aileler, gittikleri ülkelere yanlarında guguklu saat götürür ve bu saatleri düğün veya doğum günü hediyesi olarak sunardı.
• II. Dünya Savaşı sonrası, Almanya’ya gelen turistler ve askerler için guguklu saatler popüler hediyelik eşya haline geldi. Bu da saatlerin dünya çapında yayılmasını sağladı.
• Almanya (Furtwangen), İsviçre ve ABD’de sadece guguklu saatlere adanmış müzeler bulunuyor. Müzelerde yüzlerce yıllık el yapımı saatleri görmek mümkün.
• 1629’da Philipp Hainhofer, Augsburg Dükü için yapılan bilinen en eski guguklu saatin kayıtlara alır.

Çoğu zaman saatin doğuşuyla bağlantılı olan kişi Franz Ketterer’dır. Uzun kış ayları boyunca çiftliklere kar yağdığında halk çok sayıda farklı modeli yaratıp geliştirme imkanı buldu, en nitelikli ve ayrıntılı saati yapabilme adına yarışmalar düzenlendi.

İnanması güç gelse de 1808’lerde Triberg ve Neustadt bölgelerinde 688 saat yapımcısı ve 582 saat pedalı ustası vardı. Ustalar her bahar geldiğinde; guguklu saatlerini kasabaya götürüp sergilerlerdi. 9013 kişilik nüfusun 790’ı saat yapımında ustalaşmıştı. Konuyla alakalı ilk eğitim merkezi ise 1850’de Baden’de kuruldu.

Klasik Türk edebiyatı klasikleri arasında yer alan Guguklu Saat eseri, Refik Halit Karay’ın en sevilen romanlarındandır. “Back to the Future” ve “Pinokyo” (1940) filmlerinde guguklu saat detaylarına rastlanabilir.

1738’de ikametgahı Schönwald köyünde bulunan Franz Ketterer, saatlere guguklu kuş ekleyen ilk kişi olur. Bu sebeple guguklu saatler denildiğinde kitabi bir bilgi olarak Ketterer’in adına rastlarız.

Bir gün Triberg kasabasına yolunuz düşerse, 5 metrelik boyu eşsiz kuşuyla dikkat çeken guguklu saati fotoğraflamadan geri dönmeyin. Prensipleri merak edenleri ilgili video kanalına davet ediyorum.